Ciekawe miejsca na Żmudzi
Pierwszy raz Kretynga wymieniona była w dokumencie z 1253 roku, ale dopiero w XVI wieku jako dobra królewskie podarowane zostały wojewodzie wileńskiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu i polnemu oraz staroście żmudzkiemu w jednej osobie - Janowi Karolowi Chodkiewiczowi, który ufundował miejscowy kościół i klasztor bernardyński. Kretynga wielokrotnie zmieniała właścicieli.
Po Chodkiewiczach przyszły wielkie rody magnackie: Sapiechów, Massalskich i Potockich. Katarzyna Wielka nałożyła sekwestr na majątek Stanisława Augusta i podarowała Płatonowi Zubowowi. Hrabia Józef Tyszkiewicz wykupił dobra w 1875 roku i został ostatnim właścicielem Kretyngi. Przeczytaj artykuł przewodnika wycieczek "Po kłajpedzkiej krainie" i zobacz też kościół NMP oraz pałac Tyszkiewiczów 1, 2, 3, 4, 5.
Legenda mówi o rycerzu Dżugasie, który własnoręcznie wykopał jezioro i założył nad nim osadę. Król Zygmunt III Waza ufundował pierwszy drewniany kościół św. Antoniego Padewskiego. W 1626 roku dzierżawcą królewszczyzny zostaje Paweł Sapieha - fundator klasztoru bernardynów i kościoła NMP Loretańskiej.
Miasto niszczyły: najazd krzyżacki, a póżniej w latach 1710 - 1711 epidemia dżumy i najazd szwedzki. Stanisław August Poniatowski niedługo przed III zaborem nadał Telszom statut wolnego miasta i herb z wizerunkiem św. Stanisława. Dzisiejsze zabytki to: katedra z klasztorem bernardyńskim, cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy, kościół NMP i Muzeum Żmudzkie 1, 2, 3 z ogatymi zbiorami oraz skansen 1, 2, 3, 4, 5, 6
Czwarte co do wielkości miasto Litwy położone nad jeziorem Talša. Wzmiankowane w źródłach pisanych w 1236 roku. To najważniejsza data dla Żmudzi. Zdecydowała o zwycięskiej bitwie Litwinów i Zemgalów nad Zakonem Kawalerów Mieczowych,dla których prysł sen o potędze. Wkrótce połączyli się z Krzyżakami. Prawa miejskie Szawle otrzymały w XVI wieku.
W XVIII wieku Antonii Tyzenhauz założył pierwszą na Litwie manufakturę tkacką; powstał również pierwszy browar - Gubernija, który istnieje do dzisiaj. Miasto poważnie zniszczone w czasie obu wojen światowych ma niewiele zabytków. Są nimi: katedra św. Piotra i Pawła, cerkiew, pałac hrabiego Płatona Zubowa, nieliczne kamienice z muzeum 1, 2, 3, 4 i odległa o 12 km. Góra Krzyży 1, 2, 3.
Właściciel Cytowian, starosta żmudzki i chorąży WKL Andrzej Wołłowicz, dla sprowadzonych z Wilna w XVII wieku bernardynów ufundował kościół i klasztor. Gotycko - renesansowy kościół NMP dzisiaj ma cechy barokowe. Unikatowy zespół klasztorny otoczony galerią i kaplicą, przypomina kaplicę z Pałacu Laterańskiego w Rzymie.
Podobnie jak w Rzymie pielgrzymi pokonują 28 stopni Świętych Schodów z wmurowanymi relikwiami z Jerozolimy. Dziedziniec przypomina włoskie klasztory. Na ścianach galerii są XVIII-wieczne stacje Męki Pańskiej 1, 2, 3, 4.
Pierwszy dokument z 1457 roku wspomina o budowie kościoła NMP i św. Piotra i Bartłomieja. Na początku XVI wieku protestanci przywłaszczają dobra kościelne, które powracają do kościoła katolickiego po 1622 roku. Wcześniej w 1608 roku miało miejsce pierwsze objawienie Matki Boskiej z dzieciątkiem w Europie. Ukazała sie małym pastuszkom i od tej pory ludzie zaczęli pielgrzymować do Szydłowa.
Dzisiejsze największe litewskie sanktuarium maryjne odwiedził Jan Paweł II w 1993 roku. Późno barokowa świątynia po przebudowie w 1755 roku słynie z cudownego obrazu Matki Bożej nieznanego autora. Sanktuarium jest jednym z pięciu oficjalnych miejsc kultu maryjnego w Europie.. Nazywane litewskim Lourdes lub litewską Częstochową. W miejscu objawienia stoi kaplica NMP według projektu A. Wiwulskiego
